Sivas, harf inkılâbında öncü bir rol oynamıştır. Kızılırmak gazetesinde harf inkılâbıyla ilgili yazılara, henüz inkılâba karar verilmediği 17 Mayıs 1928 tarihinden itibaren başlandığı görülmektedir. O tarihlerde gazetede yer alan “Latin Harfleri Kabul Edilirse” başlıklı yazı latin harfleriyle yayımlanmıştı.
İstanbul gazeteleri bile basımda latin harflerine 9 Ağustos 1928 tarihinden itibaren yer vermeye başlamışlardı. Sözü edilen yazıda bir çok yazım hatası bulunduğu gibi, yazının bazı kısımlannda elde yeterli harf bulunmadığı için arap harfleri kullanılmıştır. Yazıda ayrıca yazarın haftada beş saat halka latin harflerini öğretmeye hazır olduğunu bildirmesi harf inkılâbının gerçekleşmesini ne kadar arzu ettiğini açıkça göstermektedir. Kızılırmak gazetesi harf inkılâbıyla ilgili gelişmeleri, yetkililerce bu konuda yapılan açıklamaları zamanında halka duyurarak onları bilgi sahibi yapmayı görev saymıştır. Dil Encümeninin faaliyetlerini, almış olduğu her türlü kararı ve tebliği, Anadolu Ajansı ve diğer gazetelerden aldığı haberler aracılığı ile halka anında iletmiştir.
Harf inkılâbının başlamasıyla birlikte Sivas’taki hareketlenme daha da artacaktır. Millî Eğitim Müdürü Kazım Bey tarafından şehirde bulunan muallim ve maarif memurlarına yeni harf öğretilmek üzere İsmet Paşa İlkokulu’nda kurs açılacaktır. Yine Milli Eğitim Müdürlüğü’nce, daire müdürleri tarafından memurlara yeni yazıyı öğretmek için hükümet dairelerinde kurslar düzenlenmişti. Harfleri az çok tanıyanlar için ise ikisi lisede, ikisi İsmet Paşa, biri Cumhuriyet, biri Hafız Recep ilkokulunda, biri fırkada, biri belediyede, günde sabahleyin ve gece birer saat olmak üzere sekiz kurs düzenlenmişti. Harfleri hiç tanımayanlar için de üç kurs açılmıştı. Bundan başka halk için dört dershane daha açılmıştır.
Sivas il merkezindeki bu faaliyetler devam ederken kazalarda da dershaneler açılmış, öğretim başlamıştı. Sivas milletvekilleri hem halkı aydınlatmak hem de çalışmaları kontrol etmek için kazaları ziyaret etmişlerdi. Kızılırmak gazetesi bu haberi şöyle duyuruyordu:
“Muhterem mebuslarımız kazalarımızı dolaşarak seçmenleriyle görüşmekte ve yeni harfler hakkında halkı aydınlatmak ve bu husustaki faaliyeti kontrol etmektedirler.
Mebuslarımızdan Necmettin Sâdık, Şemsettin, İbrahim Alaaddin beyefendiler evvelki gün Kangal ve Divriği kazalarına gidip gelmişlerdir.
Rahmi Beyefendi Şarkışla, Yenihan, Hafik, Zara kazalarına giderek halkla sohbette bulunmuşlar ve yeni harflerin faydalarını izah eylemişlerdir. Haber aldığımıza göre Rasim, Ziya beyefendiler de Zara, Hafik, Gürün, Darende kazalarına gidecek ve buralarda okuma yazma işlerini düzenleyeceklerdir.”
“Gündüz saat 12’den 13 ve gece 19’dan 20’ye kadar Meydan Camiî ve civarındaki sıra kahvelerde muallim Seyid Ahmed, Mahmut, Mustafa Şahin beyler, Hükümet Çarşısı’ndaki kahve ve gazinolarda Şemsettin, Rıfat beyler. Nalbantlarbaşı’ndaki kahvede Tevfik Bey, Hükümet Caddesi’ndeki kahve ve gazinolarda Yahya Hikmet, Şükrü, Bahattin beyler tarafından öğretim yapılacağı ilân olunur.”
Açılan kursların sonuçları da yine Kızılırmak gazetesinde büyük bir övünç kaynağı olarak verilmiştir:
“Şehrimizde açıldığını haber verdiğimiz kurslardan memurlara ait olanlar öğretimi tamamlamıştır. Memurlar imtihan edilmektedir. Şimdiye kadar 129 kişi belge almıştır.
Hanımlar için ve halk için açılan kurslar da 10 güne kadar nihayet bulacak ve yeniden halk dershaneleri açılacaktır.
İmam ve hatipler için açılan dershanede öğretim ilerlemektedir.”
“Ekim ayı başlangıcından itibaren vilayetimiz yeni harflerle resmî yazışmaya başlamıştır. Memurlarımız hemen hiç bir zorluk çekmiyorlar. İşlemler de evvelce olduğu gibi günü gününe devam etmektedir.”
Kızılırmak gazetesi harf inkılâbı açısından en önemli faaliyetlerinden olan yeni harfler hakkındaki çalışmaları da yakından takip ederek Dil Encümeni’nin tespit ettiği harfleri 20 Ağustos 1928 tarihli nüshasında “Yeni Yazımız Hakkında İzahat” başlığı altında halka şu satırlarla tanıtmıştır:
“Dil Encümenince tespit edilen yeni Türk harflerini sesli ve sessiz olarak iki kısımda yukarıda yazıyoruz. Yüce dahimiz Gazi Hazretleri’nin işaret buyurdukları gibi her vatansever Türk, bu yazıyı pek az bir zamanda öğrenmeyi kendine en büyük bir vazife bilmelidir.
Kızılırmak, aziz rehberinden aldığı ilham ve işaret üzerine okuyucularını aydınlatmayı millî bir vazife bilir.
Halkımız, yakın bir alâka ile yazılarımızı takip etmeyi ve yeni yazımız hakkındaki malumatı pek az zaman zarfında öğrenmeyi vatanî bir borç bilmelidir...”
Mustafa Kemal Paşa, 23 Ağustos 1928 tarihinde Tekirdağ’dan başlayarak Bursa, Çanakkale, Gelibolu, Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Sivas ve Kayseri’yi içine alan bir yurt gezisine çıkmıştır. Gazi’nin bu geziden amacı, 9 Ağustos 1928 tarihinde Sarayburnu’nda yapmış olduğu konuşmadan sonra yeni harflerin memur ve halk arasındaki öğrenilme derecesini kontrol etmek ve halkı bu konuda aydınlatmaktır.
Kızılırmak gazetesi de Gazi’nin bu gezisi hakkında okuyucuya sık sık haberler yayımlayıp, O’nun Sivas ‘a geleceğini 17 Eylül 1928 tarihli nüshasında halka müjdelerken, şehirde yapılan hazırlıklarından da söz etmektedir. Bu haberde yer alan son cümle “
Aziz Gazi Geliyor” yeni harflerle basılmıştır.
Atatürk’ün Sivas’a gelişi ve buradaki temasları yine basında yer almıştır. Hükümet Meydam’nda toplanan Sivas halkını âdeta tahta başında imtihan etmiştir: “Gazi Hazretleri, halk arasından Abidin isminde bir kasabı tahta başına davet buyurdular. Abidin geldi, yeni harfleri henüz öğrenemediğini derin bir utanç duyarak arz etti. Gazi Hazretleri, kasap Abidin’e on dakika zarfında sedalı harfleri öğrettiler, ismini yazdırdılar.
Abidin her harfi öğrendikçe, hükümet meydanı alkışla çınlıyordu. Abidin ismini yazdığı zaman, meydan müthiş bir alkışla çınladı. Yaşa, varol büyük Gazi sesleri ufkumuzu sarsıyordu. Tahrirat Müdürü Basri Bey, Gazi Hazretlerinin şu cümlesini yazdı.
“Memnuniyetle görülüyor ki, muhterem Sivas halkı yeni harflerle okuma ve yazmayı az zamanda kolayca öğreneceklerdir.”
Bunu müteakip İsmet Paşa Hazretleri’ne saygı göstererek “Öğrenmişler Paşa” buyurdular ve “Teşekkür ederim, Allaha ısmarladık” hitabıyla halka veda ettikleri anda da her taraftan yükselen alkışlar ve yaşa sesleri halkın gönlünden kopan sevgi hislerini gösteriyordu.”
Atatürk'ün tahta başındaki meşhur resmi o gün Sivas'ta çekilmiştir.
Sivas’tan Şarkışla’ya gelen Gazi burada hükümet konağının önünde durarak, ayakta kahve içmişler ve memurları imtihan etmişlerdir. Halk arasında bir hoca efendiyi çağırarak, yeni harfleri yazmışlar ve bir köy hocası olmasına rağmen harfleri öğrenmiş olmasından dolayı takdirlerini söylemişlerdir.
3 Kasım 1928 tarihli resmî gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Türk harflerinin kabulü hakkındaki kanun da 6 Kasım 1928 tarihli Kızılırmak gazetesinde yer almıştır. Harf inkılâbının son hamlesi de böylece Sivas’ta noktalanmış oluyordu.
Saygılar...