Türk boyları içerisinde en eskilerinden en çok bilinenlerinden olan kızık adı altında ülkemizin değişik bölgelerinde aynı adla köyler mevcut
köyünüz hakkında daha geniş bilgi ve belgeleride koyarasanız seviniriz hemşerilerim
OĞUZ TÜRKLERİNİN KIZIK BOYU VE BURSA'DAKİ KIZIKLAR
Hüseyin GENÇ-Araştırmacı Yazar
Türk ulusunu oluşturan temel topluluklardandır. Kartık diye de bilinen 24 Oğuz boyundan biridir. Yıldız Han Oğulları’na bağlanır. Ongunu (totem) kutsal saydıkları tavşancıldır. (Bozkır kartalı)
Oğuz Boyları hakkında yazılan kitaplarda bunlarla ilgili çok değişik bilgiler vardır. Bu eserlerin arasında Yazıcıoğlu' nun Selçukname (Tarih-i Al-i Selçuk), Reşidüddin'in "Cami'üt Tevarih"ini sayabiliriz. Cumhuriyet dönemi yazarlarından da Prof. Dr. Faruk Sümer’in Oğuzlar/Türkmenler, Cevdet Türkay’ın Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler adlı yapıtları bu konudaki kaynak eserlerdir.
Bütün Oğuz Boyları gibi, Kızık Boyu’na mensup Türkmen göçerleri de, XI. yy. sonlarında Selçuklularla beraber, XIII. yy. başlarında da Moğol saldırılarından kaçarak İran üzerinden
Anadolu'ya Suriye'ye gelmişler ve kendilerine uygun gördükleri yerleri yurt tutmuşlardır.
Adlarının anlamı “kahraman” demektir.
Öteki Türkmen Boyları gibi bunlar da Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli roller oynamışlardır. Osmanlıların vergilendirme ile ilgili tahrir defterlerinde ve Türkmenlerle ilgili birkaç değişik kaynakta Kızık Boyu adına rastlanır.
Örneğin; XVI. yy. da Halep Türkmenleri arasında bir Kızık Boyu oymağının da yer aldığını o döneme ait kayıtlardan anlıyoruz. Kanuni zamanında 2 kola ayrılan bu oymağın büyük çoğunluğunun XVII. yy. da Antep civarında konakladığı görülür. Bunlara 'Oturak Kızıklar' denmiştir.
'Oturak Kızıklar' padişah Deli İbrahim zamanında (1640-1648) Antep ve çevresindeki köylerde yerleşik bir yaşam sürüyorlardı. Yerleşik düzene geçmeyip de, buralarda kışlayan konar-göçer Kızıklar da vardı.
Oturakların ve diğer göçer Kızıkların 1690'da Avusturya Seferi için, çağrıldıkları Osmanlı kayıtlarına girmiştir.
XVI. yy' da Halep Türkmenleri arasındakilerin dışında, bir başka Kızık topluluğu da Şam çevresinde bulunuyordu.
XVII. yy' a ait bir belgenin incelenmesinden, bu yüzyıl içinde bir grup Kızık topluluğunun Orta Anadolu'ya gittiği ve oralara yerleştiği anlaşılmıştır!
XVI. yy. Osmanlı tahrir defterinin incelenmesinden, Kızık diye anılan 28 yer adı tespit edilmiştir. Bunlardan 5'inin Ankara'nın Çubuk ve Ayaş ilçeleri sınırları içinde bulunması, Kızık Boyu’nun buralara da yerleştiğinin bir işareti olsa gerektir.
Kızık adı taşıyan yerleşim yerlerinin sayısı, bazı nedenlerden dolayı bugün için 21’e inmiştir. Bunlardan sonu Kızık’la biten 5’i Bursa’ dadır (Yıldırım İlçesi.)
Tokat’ın Kızık adlı bir köyünde öğretmenlik yapan M. Selami Akdeniz, Kızıkların sağlam yapılı ve çok çalışkan olduklarını söylemiştir.
Yukarıda yazılanlar dışında günümüzde Gaziantep (Merkez), Kahramanmaraş (Pazarcık-Andırın), Malatya (Arguvan), Tunceli (Ovacık), Kayseri (Merkez-Develi), Sivas (Zara), Ankara (Kızılcahamam-Çubuk), Çorum (Alaca), Amasya (Gümüşhacıköy), Tokat (Merkez), Karaman (Merkez), Afyonkarahisar (Sandıklı), Kütahya (Merkez-Emet), Bolu (Seben), Balıkesir (Manyas) gibi illerimizde de Kızık adlı köyler bulunmaktadır.
BURSA’DAKİ KIZIKLAR
Kızık adlı köylerin, Oğuzların aynı adı taşıyan boyu tarafından kurulmuş olduğu kabul edilir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Bursa Halkevi’nin yaptığı bir çalışmada ifade edildiğine göre; dağ yamaçları arasında (vadi içinde) kuruldukları ve bu buralarda kısılıp kaldıkları için bu adı almışlardır denmektedir. Kanımca bu doğru bir sav değildir. O zaman düzde kurulmuş olanları nasıl açıklayacağız? Bursa’nın Osmanlılar tarafından fethi ile Kızıkların bu yöreye yerleşmeleri aynı döneme rastlar. Horasan’dan gelen dervişler de buralara yerleşmişlerdir.
Eskiden Bursa’nın doğusunda (Uludağ çevresi) Kızık adlı birçok köy bulunuyordu. 1685 tarihli ve Es Seyit el Mehmet imzalı bir Kadı Sicili’nde Cumalıkızık’tan söz edilir.
Aslında Kadı sicillerinde 10’dan fazla Kızık adında köyden bahsedilir. Bugün bunlardan Derekızık, Hamamlıkızık, Cumalıkızk, Fidyekızık ve Değirmenlikızık köyleri kalmıştır.
Bursa’daki Kızıklarla ilgili olarak yıllardır birçok söylence anlatılagelmiştir. Haklarında pek çok inceleme ve araştırma yapılmıştır. Yerel gazete ve dergilerde sık sık yazılar yayınlanmıştır. Bu çalışmada bunların tamamını bir güldeste gibi sizlere sunuyouz.
Bursa’nın Kızık adlı köyleri 700 yıllık bir efsanedir. Bunlar Uludağ’ın boynuna asılmış beşibiryerdeler gibi durmaktadır.
Bunlar Osmanlı’nın, Türk’ün Anadolu’daki damgaları, mühürleridir.
BURSA'DAKİ 'KIZIK' ADLI KÖYLERİN
KURULUŞ SÖYLENCELERİ
Osman Gazi zamanında Tokat taraflarından gelerek, Bursa çevresine yerleşmek isteyen Kızık Boyu mensuplarına, Karakeçililer engel olmak ister. Bunun üzerine Osman Gazi Karakeçililerden 7 güzel kızı, Kızıklardan 7 delikanlıyla evlendirir. Aralarında bir akrabalık kurularak barış sağlanır. Bu yedi ailenin her biri bir yere yerleştirilir. Zamanla bunlardan 7 köy oluşur. İşte 7 Kızık köyü bu şekilde ortaya çıkar.
Bazı kaynaklarda Kızıkların Ertuğrul Gazi zamanında Bursa yöresine gelip yerleştikleri anlatılır. Ancak bu görüş gerçeklere ve mantığa aykırı gibi görünüyor. Şöyle ki:
Ertuğrul Gazi zamanında bugünkü Kızık köylerinin bulunduğu alanlar Bizanslıların kontrolündeydi. Yöre Kestel Tekfuru’nun yönetimi altındaydı. O nedenle oraya gelip yerleşmeleri uzak bir ihtimal. Ancak Ertuğrul Gazi zamanında başka bir yerde evlenip de sonradan buraya gelmiş olmaları olasılığı da akla geliyor.
Bursa’nın doğusunda Uludağ’ın kuzeye bakan yamaçlarında birkaç km. arayla sıralanan bu köylerin en doğuda olanı bugün Kestel sınırları içinde kalan Derekızık’tır. Dere kenarında kurulduğu için bu adı almıştır. Kimin kurduğu belli değildir. Bunun yakınında Hamlı Bey tarafından kurulduğu belirtilen Hamamlıkızık, sonra Cumali Bey tarafından kurulmuş olduğu söylenen Cumalıkızık, Fethi Bey tarafından kurulan Fethiye/Fidyekızık ve en batıda Bursa’ya en yakın olan Değirmenlikızık köyü (bugün mahalle) Değirmeni olduğu için bu adı almıştır. Buranın kimin tarafından kurulduğu belli değildir. Dal Bey tarafından kurulduğu söylenen Dallıkızık ile Bayındır Bey tarafından kurulmuş olduğuna dair söylentiler olan Bayındırkızık köylerinin bugün yerleri tam olarak belli değildir. Yalnız aynı bölgede yer aldıkları kesin. Tam yerleri konusunda çeşitli görüşler vardır.
Bir başka rivayete göre ise; Hamamlıkızık adının bu köyde hamam bulunmasından, Cumalıkızık adının, çevre köylülerin buradaki camide Cuma namazı kılmalarından, Fidyekızık adının tutsaklardan fidye almalarından, Bayındırkızık adının bu köyün güzel ve bakımlı olmasından, Dallıkızık adının ise bu köyün çok sık ağaçlar içinde kurulmuş olmasından geldiği anlatılır.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Derekızık ve Değirmenlikızık köylerinin adlarının nereden geldiği zaten adlarından belli! Yalnız kimler tarafından kurulduğu belli değil. Bu husus söylencelerde yer almaz.
Bu köyler Osmanlı’nın kuruluş yıllarından beri, yaklaşık 700 yıldır buradadır. Bir rivayete göre bu köyleri kuranlar 7 kardeştir.
Başta da söylediğimiz gibi kadı sicillerinde, 10 kadar (Kızıkşıhlar, Kiremitçikızık, Ortakızık gibi…) Kızık adlı köy geçer. Bugün bu köylerin beşini biliyoruz. Diğerleri çeşitli nedenlerle ortadan kalkmıştır.
Bursa ve çevresinde Kızık Boyu ile ilgili bir damgaya veya işarete rastlayamadık.
Boyun diğer bir adının da Kazıklı olduğunu söyleyen yazarlar vardır. Bursa’da Gürsu ilçesine bağlı Kazıklı adında bir köy bulunmaktadır. Bunlarla bir ilgilerinin olup olmadığı bilinmiyor.
1306 Tekfurlar Savaşı ile 1326 Bursa’nın fethi arasındaki 20 yıllık süre içinde Bursa ve çevresi Osmanlı egemenliği altına girmiştir. Bursa’daki Kızık köylerinin halkının o yıllarda bu topraklara yerleşmiş olma olasılığı yüksektir. Bu konuda anlatılanlar ve bazı belgeler de bu görüşümüze uyuyor.
Bursa’nın Kızık adlı köyleri geçmişle gelecek arasında bir köprü gibidir.
KAYNAKÇA HAKKINDA BİLGİ
Bursa’daki Kızıklarla ilgili bölümün hazırlanmasında, tarihçi araştırmacı yazar Raif Kaplanoğlu’nun 'Bursa Yer Adları Ansiklopedisi', Niyazi Kurt’un Bursa Defteri Dergisi’nin 2004 yılı 24. sayısındaki Fidyekızık Mahallesi, aynı derginin 2001 Mart sayısındaki Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu’nun Bursa Kızık Köylerinin Tarihsel Kökeni, ayrıca Bursa Araştırmaları Dergisi’nin Ağustos 2004 sayısındaki Mine Akkuş’un Cumalıkızık adlı yazılarıyla, Prof. Dr. Mefail Hızlı’nın çalışmalarından yararlanılmıştır.
• Yorum yaz!
28/4/2009 - teşekkür ederim
Yazan isimsiz
Ben hamamlıkız köyünde oturmama rağmen bu kadar ayrıntılı olarak bilmiyordum.Bu konu ödevime yardımcı oldu ve yaşadığım ve soyumun dayandığı insanların kimler olabileceği hakkında bir fikir sahibi olmamı sağladı.
Bağlantı
19/4/2009 - Gaziantep Oğuz Boyları Dernekler Birliği Genel Kurulu
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Gaziantep Mahmatlı Hacıömerli Eğitim Kültür Dayanışma ve Araştırma Derneği ;
19 Nisan 2009 Pazar günü Kayı Karakeçili Ali bayram oğulları dernek
binasında, “Gaziantep Oğuz Boyları Dernekler Birliği” nin yaptığı genel kurulda
resmi olarak bu birliğe katıldı. Birlik yönetimine, Mahmatlı Derneği’nden
Nafi Çağlar, İsmet Tan, Mahmut Özay ve Vedat Kaliz seçildiler. Türkmenler Derneği,Kayı Karakeçililer Derneği, Musabeğliler Derneği, Elbeyliler Derneği, Karakoyunlular Derneği ve Delyanlar Derneği’nin üyesi bulunduğu biriliğe, Mahmatlı Derneğinin katılımıyla üye dernek sayısı yediye çıkmış oldu. Mahmatlı Dernek başkanı Nafi Çağlar Kızıkbeyi şunları söyledi. Gaziantep’te “Kültür Dernekleri” nin tamamı zaman içinde bu çatı altında toplanmalıdır. Bunun için gerekli çalışmaları hızlandırmamız lazım. Bu birliğe katılan dernekler, tüzükteki amacına uygun etkinlikler yürüten derneklerdir. İşte bu ortak duygu ve düşünce bizi bir araya getirdi.” dedi. Nafi Çağlar, Birlik (federasyon)
Başkanlığına seçilen Abdulhadi Bay’ a da başarılar diledi.
Bağlantı
26/2/2009 - GAZİANTEP MAHMATLI DERNEĞİ İLK GENEL KURULU
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Gaziantep Mahmatlı Hacıömerli Eğitim Kültür Dayanışma ve Araştırma Derneği İlk Genel Kurulunu 1 Şubat 2009 Pazar günü saat 13:00’te yaptı. Musabeğliler Dernek binasında
Yapılan Genel Kurula Gazaintep’teki Oğuz boyları derneklerinden Karakeçililer,
Delyanlılar, Türkmenler, Elbeyliler, Rışvanlar ve Musabeğliler katıldı. Tek liste ile gidilen seçimde Nafi ÇAĞLAR genel başkan seçildi ve şunları söyledi. Çok büyüyen oymağımız mensuplarının birbirleriyle olan bağlarının kopmaması, dayanışmanın sağlanması ve Türk kültürünün yaşatılması amacıyla derneğimizi kurduk.Oymağımız Mahmatlı’nın merkezi
Karayusuflu köyü olup, birinci derecede Gemrik, Aşağı Tandırcık ve Koçlu köyü ile bu
Köyleri çevreleyen yakın akraba kesimini içine almaktadır.Gaziantep Mahmatlı Derneğinin
İlk Genel Kuruldaki Yönetim Kurulu şu isimlerden oluşmaktadır.
Yönetim Kurulu (Asil) ; Nafi Çağlar, İsmet Tan, Cengiz Çatal, Mahmut Özay, Ali Öner Çağlar, Mehmet Çaldıran, Yusuf Geçer, Ali Özdemir. Yönetim Kurulu (Yedek) ; Abdullah Sönmez, Mustafa Şahin, Mahmut Özkılıç, Mehmet Kaliz, Onur Özay, Vehbi Çatal, Vakkas Karahan, Süleyman Göksu, Ziya Tan. Denetim Kurulu (Asil) ; Mustafa Kayalı, Süleyman Çiftci, Mevlana Çelik. Denetim Kurulu (Yedek); Eyüp Çağlar, Ali Tan, Bilal Geçer. Disiplin (Asil) ; Ali Çiğit, Reşit Zirek, Ali, Sönmez.Disiplin (Yedek) ; Muammer Özdemir, Erhan Şahin, Nafi Çağlar.
Bağlantı
13/1/2009 - Bekir Bıyıklıoğlu
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Sayın Bekir Bıyıklıoğlu, sevgilerimi sunarım.
Benim iletişimi verdiğiniz e-postaya yollayacağım.
Görüşmek isterim. Derslerinde başarılar dilerim.
Nafi Çağlar Kızıkbeyi
(Gaziantep Mahmatlı Dernek Başkanı)
Bağlantı
11/1/2009 - Bekir Bıyıklıoğlu
Yazan isimsiz
Hocam merhaba,İletişim için mail adresim
edda__23@hotmail.com
Bağlantı
20/12/2008 - Dernek Haberi
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Gaziantep kuzeyinin en eski ve Gaziantep Kızıkları'nın yönetici oymağı
olan ve merkez köy Karayusuflu olmak üzere ; Koçlu, Gemrik, Gedikkuyu, Yukarı
Tandırcık ve Aşağı Tandırcık köy ve mezralarından oluşan ; Mahmatlı (Mihmadlu)
Oymağının derneği kurulmuştur. Derneğin adı "Mahmatlı(Budunlu) Hacı Ömerli
Oymağı Eğitim Kültür Dayanışma ve Araştırma Derneği" dir.
Kurucular ; Nafi Çağlar, Sabahattin Tan, İsmet Tan, Sevgi Çağlar, Eyüp Çağlar,
Öner Çağlar, Seyfettin Çitci, Cengiz Çatal, Rabia Çağlar, Reşit Zirek,Cebrail Tan, Nafi Çağlar, Aşkın Nafi Filiker, Keziban Çağlar, Zehra Çağlar, Aslıhan Filiker, Neslihan Filiker...
Bursa Kızıkları'nın bilgisine ...Saygılar...
Bağlantı
20/12/2008 - Bekir Bıyıklıoğlu
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Sayın Bekir Bıyıklıoğlu. 13-14-15 Haziran 2008 günleri sizin oralardaydım.
Bütün köyleri gezdim ve araştırdım. "Kızık Boyu 2" adıyla kitaplaştırmayı düşündüğüm "Türkiye Kızıkları" nı incelemek için dolaşıyorum. Ben de İstanbul'
dayım. Küçükçekmece (Beşyol) Zehra Mustafa Dalgıç Ticaret Meslek Lisesi Fizik Öğretmeniyim. Okul İletişim: (0212) 540 82 00 Öğlenciyim. Ziyarete beklerim.
Bilgilerinizden istifade edelim. Sevgiler...Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Bağlantı
20/12/2008 - Bekir Bıyıklıoğlu
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Sayın Bekir Bıyıklıoğlu ; 13-14-15 Haziaran 2008 günlerinde sizin oralardaydım.Bütün köyleri gezdim ve araştırdım. İnsanlarını çok sevdim."Türkiye Kızıkları" nı inceleyen "Kızık Boyu 2" kitabı için Türkiye'yi dolaşıyorum. Ben de İstanbul'da yaşamaktayım. Eğitimciyim. Küçükçekmece (Beşyol) Zehra Mustafa Dalgıç Ticaret Meslek Lisesi Fizik Öğretmeniyim. Okul iletişim ; (0212)540 82 00 Öğlenciyim.
Sizi ziyarete beklerim.Bilgilerinizden faydalanalım.Sevgiler.
Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Bağlantı
20/12/2008 - ......
Yazan Bekir Bıyıklıoğlu
öNCELİKLE BU ÇALIŞMA İÇİN harcamış olduğunuz emek için sizi kutlarım.Bursa Fidyekızık köyündenim.istanbulda eğitimimi sürdürmekteyim.Aklıma geldi ve soyumun nerden geldiğini araştırdığımda beni en tatmin eden yazı sizinki oldu.İlk resimdeki evde tarafımızdan kurulan derneğe vakfedilmiştir eğer bilgi almak için yardıma ihtiyaç olursa seve seve yardım edebilirim..İyi çalışmalar..
Bağlantı
23/11/2008 - Başyazar'a Selam
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Merhaba Sayın Başyazar; Öncelikle "editör" yerine başyazar, yayımcı, yayıncı, yayım sorumlusu, yazı işleri müdürü gibi ifadelerden birisini kullanırsanız çok daha iyi olur diye düşünüyorum. 13-14-15 Haziran 2008 tarihlerinde, üç gün boyunca Bursa'daydım. Tanıştık, araştırdık, gezdik, görüş alış verişinde bulunduk. Çok verimli bir çalışma oldu. Oradaki bütün dostlarıma, sizin aracılığınızla bir kez daha teşekkür etmek istiyorum. Hepsini
muhabbetle kucaklıyorum. 2009 yaz ayında öncelikle gitmeyi düşündüğüm, Sinop,
Amasya, Tokat, Sivas, Malatya, Ankara, Afyon, Karaman'dan sonra Kızık Boyu 2 adlı kitap hazır olacak inşallah. Bursa'ya da Balıkesir'e uğradığımda bir daha
gelmeyi düşünüyorum. Özellikle Bursa ve Bolu'ya çok özel yer ayrıldığını şimdiden belirtmek isterim.
Saygılarımla...
Bağlantı
23/11/2008 - Başyazar'a Selam
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Sayın Başyazar veya yayımcı (yayım sorumlusu) ; Öncelikle "editör" ifadesi
yerine, bu ifadeler (başyazar, yayımcı, yayıncı, yayın sorumlusu, yazi işleri
müdürü veya sorumlusu) gibi kullanılırsa çok güzel olur diye düşünüyorum. Hangisi hoşunuza gidiyorsa onu kullanırsanız sevinirim.13-14-15 Haziran 2008
tarihlerinde üç gün boyunca Bursa'daydım. Çok güzel bir araştırma, gezi ve tanışma olmuş oldu benim için. Oradaki bütün dostlara teşekkür ve saygılarımı bir kez daha iletmek istiyorum. Tamamını muhabbetle kucaklıyorum. Kızık Boyu 2
çalışması 2009 yaz aylarında tamamlanmış olacak inşallah.Bursa'ya da çok ayrı yer ayrıldı elbette. Gideceğim iller arasında öncelikle; Balıkesir, Sinop, Tokat, Amasya, Sivas, Malatya, Ankara, Afyon, Konya ve Karaman illeri var.
Saygılarımı sunarım. (Bursa'ya da tekrar gelme fikrindeyim.) 23 Kasım 2008
Bağlantı
14/11/2008 - Nafi Bey
Yazan Editör
Merhaba
Nafi Bey, açıklayıcı bilginiz için teşekkür ederim. İlgilenenler size ve kitabınıza ulaşacaktır. Bu arada Bursa'ya geldiğinizi öğrendim. Bursa ile ilgili çalışmanızı da merakla beklediğimi ifade etmek istiyorum.
Selamlar
TG
Bağlantı
14/11/2008 - Gaziantep'teki Kızıklar'ın Yerleşim Yerleri
Yazan Nafi Çağlar Kızıkbeyi
Yorum yazan bazı kişilerin kimlere yazdıkları tam açık değil. Ayrıca bu kişiler isimlerini de yazmıyorlar. Bir yorum yazarken, eksik bilgi bırakmazlarsa
daha iyi anlaşırız diye düşünüyorum. Çünkü, yazıların bir kısmı beni de ilgilen-
dirmesine rağmen, açık hitap olmadığı için kararsız kalıyorum.Ben Gazaintep-Kah-
ramanmaraş-Adıyaman arasında yaşayan Kızıkları arştıran ve Kızık Boyu 1 adıyla kitaplaştıran şahısım. Kitabı,Berikan Yayınevi basmıştır. İlgilenenlere duyurulur.Çalışması devam eden Kızık Boyu 2 ise Türkiye'de yaşayan Kızıları konu almaktadır. Türkiye'deki bütün Kızıklar'ın bilgisine...Saygılarımla...
Bağlantı
14/11/2008 - Kaynak Kitap
Yazan Nafi Çağlar Hacıömerli
Murat Bakır'ın bilgisine...
Gaziantep Şehitkamil Kızıkhamurkesen köyü ile ilgili bilgi için;
Nafi Çağlar Hacıömerli'nin Kızık Boyu 1 adlı kitabında sayfa ; 332,367,382,385,391,393,394,39 8,404,420,423,451'e bakabilirsiniz.
Berikan Yayınevi; (0312) 232 62 18
Bağlantı …24 Oğuz Boyu…
Soyumuz, Oğuz Han‘dan gelmektedir. Atamız Oğuz Han‘ın “Gün Han, Ay Han, Yıldız Han, Gök Han, Dağ Han, Deniz Han” adlarında 6 (altı) tane oğlu vardır. Oğuz Han’ın her oğlunun da dört tane oğlu vardır. İşte Atamız Oğuz Han’ın altı oğlundan olan 24 tane torunu, bugünkü “24 Oğuz Boyu“nu meydana getirmiştir. Bütün dünyaya yayılan Oğuzlar, bu 24 boya dayanmaktadır.
Şimdi bu boy adlarının ne anlama geldiklerini ve bu boyların nerede yaşadıklarına bakalım:
Boz-Oklar: Dış Oğuzlar da denip, Sağ kolu teşkil ederler.
1. Gün-Alp/Gün-Han: Sembolü şâhin. Oğulları:
a) Kayıg/Kayı-Han: “Sağlam, berk” anlamındadır. Üç kıta ve yedi denize altı yüz yıldan fazla hâkim olan Osmanlı sülâlesi bu boydandır. Kayı Boyundan Ertuğrul Gâzi ve her biri birer müstesnâ şahsiyete sâhip, çoğu dâhî, cihangir, kumandan, şâir ve sanatkâr olan Osmanlı sultanları, Kayı Han neslinin kıymetini göstermeye kâfidir.
b) Bayat: “Devletli, nîmeti bol” anlamındadır. Maraş ve çevresine hâkim olan Dulkadiroğulları, İran’da Kaçarlar, Horasan’da Kara Bayatlar, Maku ve Doğubeyazıt hanları, Kerkük Türkmenlerinin çoğu, bu boydandır. Dede Korkut kitabını 1480’de Hicaz’da yazan Tebrizli Hasan ve meşhûr şâir Fuzûlî bu boydandır.
c) Alka-Bölük/Alka-Evli: “Nereye varsa başarı gösterir” anlamındadır. Türkiye ve Âzerbaycan’daki Alaca, Alacalılar adı taşıyan yerler bu boyun hatırasıdır.
d) Kara-Bölük/Kara-Evli: “Kara otağlı (çadırlı)” anlamındadır. Karalar ve karalı gibi coğrafî yer adları bunlardan kalmadır.
2. Ay-Alp/Ay-Han: Sembolü kartal. Oğulları:
a) Yazgur/Yazır: “Çok ülkeye hâkim” anlamındadır. Ab-Yabgu devrindeki Yenibent Yabguları, Batı Türkistan’daki Cend Emirleri, Kara-Daş denilen Horasan Yazırları, Ahıska’dan aşağı Kür boyundaki Azgur-Et (Azgur Yurdu) Kalesi, Kürmanç Kürtlerinin Azan Boyu, Toroslardaki Gündüzoğulları Hanedanı bu boydandır.
b) Tokar/Töker/Döğer: “Dürüp toplar” anlamındadır. Yenikentli Vezir Ayıdur, Harput-Diyarbakır-Mardin hâkimleri, Artuklular, Sincar-Siverek, Suruç arasında hâkim eski Caber Beyleri, Memluklar devrinde Halep Döğeriyle Hama Döğerleri, bugünkü Mardin-Urfa arasında yirmi dört oymaklı Kürt Döğerleri, Hazar Denizi doğusundaki Saka Boyu Takharlar; Şavşat’taki Ören kale, To-Kharis ve Malatya’nın Tokharis bucağı, Dağıstan’daki Digor ve Kars ve Arpaçay sağındaki Digor kazası bu boydan hatıradır.
c) Totırka/Dodurga/Dödürge: “Ülke almak ve hanlık yapmak” anlamındadır. Sivas doğusundaki Tödürgeler bu boydandır.
d) Yaparlı: “Misk kokulu” anlamındadır. Zaza Çarekliler ve misk ticareti yapan Yaparı Oymağı bu boydandır. Yaparı Oymağının Akkoyunlu ve Giraylı camilerinin mihrap duvar harcına bu güzel ıtriyattan kattıklarından hâlâ hoş kokmaktadır. Diyarbakır ve Kırım’da hatıraları vardır.
3. Yıldız-Alp/Yıldız Han: Sembolü tavşancıl. Oğulları:
a) Avşar/Afşar: “Çevik ve vahşî hayvan avına hevesli” anlamındadır. Hazistan Beyleri, Konya’daki Karamanoğulları, İran’daki Avşarlı Nâdir Şah ve hanedanı, Ürmiye ve Horasan Afşarları bu boydandır.
b) Kızık: “Yasakta pek ciddi ve kuvvetli” anlamındadır. Gaziantep, Halep ve Ankara çevresindeki Kızıklar, Doğu Gürcistan’da ve Şirvan batısındaki ovaya Kızık adını verenler bu boydandır.
c) Beğdili: “Ulular gibi aziz” anlamındadır. Harezmşahlar, Bozok/Yozgat-Raka/Halep çevresindeki Beğdililer, Kürmanç Badılları bu boydandır.
d) Karkın/Kargın: “Taşkın ve doyurucu” anlamındadır. Akkoyunlu-Dulkadiroğlu ve Halep-Hatay bölgesindeki Kargunlar, Doğu Anadolu ve Âzerbaycan’daki ilkbaharda eriyen karların suları ile kopan sel ve su kabarmasına da Kargın/Korkhun denilmesi bu boyun adındandır.
MAHMATLI KÖYÜNÜN TARİHÇESİ
Mahmatlı adı tek başına incelendiğinde doğru sonuçlara varılamaz. Mahmatlı adını aşağıdaki adlarla ve onların tarihi gelişimini dikkate alarak araştırmak gerekir. Aşağıdaki çalışma da bu çerçevede yapılmıştır.
MAHMATLI, MİHMADLU, MEHMEDLU, MAHMUDLU CEMAATLERİNİN KÖKENİ
Başlıkta saydığımız adların hepsi de aynı anlamdadır. Sadece kayıtlara geçiş veya söyleniş biçimindeki farklılıklar nedeniyle böyle anılmışlardır. Biz bundan sonra sadece bugünkü anılış biçimi olan Mahmatlı adını kullanacağız. Bu isimlerin dışında ayrıca Cumhuriyetten sonra Mehmetli, Mahmutlu gibi kişi adına izafeten konulmuş köy isimleri vardır ki, onlar bizim konumuz dışındadır.
Mahmatlı cemaatlerinin tamamı, Oğuzhan’ın oğlu Yıldız han’ın dört oğlundan biri olan Kızık beyin soyundan gelmelerdir. Kızık beyin diğer oğulları olan Avşar, Beğdili ve Karkın beylerin soyundan gelenlerle, bu soyun alt boyundan olan Bozulus Türkmenleri olarak bilinen Türkmen boyu ile de yakın akrabadırlar. Amca çocuklarıdırlar.
“Kızık boyu Oğuzların 24 boyundan biridir. Bozokların Yıldız Han oğulları koluna bağlıdır.16.yy da Anadolu’da 28 yerleşim biriminin adı Kızık olarak geçmektedir. Bu adlar 20.yy sonlarında Yirmi bire düşmüştür. Öteki Oğuz boyları gibi Kızık Boyu da konar göçer Türkmenlerdendir. On birinci yy. başlarında Selçukluların yönetiminde, 13 yy. başlarında Moğol istilası önünde Anadolu’ya geldikleri ve zaman içinde çeşitli yörelere yerleşerek Ana dolunun Türkleşmesinde önemli rol oynadıkları bilinmektedir. Kızık’ların yaygın olarak bulunduğu yerler Ankara ve Antep yöreleridir.”
Oğuz Hanın torunları, Yıldız Hanın çocukları:
“Türklerin, bazı hayvanları ve yırtıcı kuşları kutsal sayarak, onları kendilerine sembol edinmeleri bir inanıştı. Oğuzlarda ise her dört boyun ortak bir yırtıcı kuş (doğan kuşunun türleri) sembolü vardı. Bunlara Ongun denirdi. Ancak Ongunların Moğol tesiriyle oluştuğunu anlıyoruz. Çünkü Kaşgarlı'da ongunlar yoktur ve ilk kez Reşideddin bunlardan bahseder. Avşar boyunun ongunu da (Bey-dili, Kızık, Karkın ile birlikte) Reşidüddin ve Yazıcıoğlu'na göre tavşancıl kuşu (kartala benzeyen fakat daha küçük ve kahve renkli bir kuş) , Ebulgazi Bahadır Han'a göre ise çure-laçin kuşu-dur.
Oğuz boylarının hepsinin aynı zamanda kendilerine has bir damga-ları vardır. Bu damgalar hayvanlara vurulmakta, halı ve kilim motifi olarak kullanılmakta, aşı boyası ile evlerin duvarlarına resmedilmekte, nazar değmemesi ve uğur getirmesi için bazı giyim eşyalarına konulmakta, hatta mezar taşlarına, abidelere, yapılara ve kayalara kazılmakta, devletlerin bastırdığı paralarda Boy'un belirtisi olarak kullanılmaktadır. Bu damgalar sayesinde yapıların, eserlerin hangi boy tarafından inşa edildiğini, kimi beylik ve devletlerin hangi boy tarafından kurulduğunu ve kimi ünlü ailelerin hangi boya mensup olduğunu anlıyoruz ki tarih açısından çok büyük bir öneme sahiptir. Afşar Boyu damgasının ters çevrilmiş şekline benzeyen imler, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde bereket sembolü olarak kullanılmakta, mezar taşlarına da işlenmektedir. Afşarların "kemgöz" için kullandıkları mezarlık imi ise, Altın-Orda payzasına benzemektedir.
Eski zamanlarda Oğuz boylarının toylarda yiyeceği koyun etinin kısımları da belli bir kaideye bağlanmıştır. Bu kısımlara sünük (kemik) denir. Ongunlar gibi her dört boyunda müşterek sünüğü vardır. Yıldız Han Oğulları'nın (Afşar, Bey-dili, Karkın, Kızık) sünüğü de sağ umaca yani kalça (sağrı) kemiği kısmıdır.
Ebulgazi Bahadır Han şöyle anlatmaktadır. "Altın çadırın baş köşesinde Kün Han oturdu. Koyunun başını ve arkasını, kuyruk sokumunu ve bağrını önüne koydular. Her kim Hakan olursa payı bu olsun dediler. İç eşiğinde Irkıl Hoca oturdu, göğsünü pay verip vezirlerin payı bu olsun dediler. Sağ kolda birinci çadırda Kün Han'ın büyük oğlu Kayı'yı oturttular, sağ aşıklı iliği pay verdiler, Bayat onu doğradı, Sorkı atlarını tuttu. İkinci çadırda Alka-evli'yi oturttular, sağ kol iliğini pay verdiler, Kara-evli onu doğradı, Lala atlarını tuttu. Üçüncü çadırda Ay Han'ın büyük oğlu Yazır'ı oturttular, sağ yanbaşı pay verdiler, Yıpar onu doğradı, Kumı atlarını tuttu. Dördüncü çadırda Dodurga'yı oturttular, sağ uyluğu pay verdiler, Döğer onu doğradı, Murdaşuy atlarını tuttu. Beşinci çadırda Yulduz Han'ın büyük oğlu Avşar'ı oturttular. Sağ uyluğu pay olarak verdiler. Kızık onu doğradı, Torumçı atlarını tuttu vd..."
Görüldüğü gibi Oğuz töresinde protokol bakımından Avşar önde gelen boylardandır. 24 boy arasında hükümdar çıkarmış 5 boydan birisi olması ve henüz İslam öncesi dönemlerde Oğuz rivayetlerinde Avşarlardan "El" (devlet kurma gücü) olarak bahsedilmesi onların Türk tarihindeki önemini ortaya koymaktadır.”
KIZIK BOYU
“Bu boyun adı tarihi kaynaklarda geçmemekle beraber tahrir defterlerinde ve diğer arşiv vesikalarında Kızık'tan bahsedilmektedir. Tahrir defterlerinde Kızıklar'a ait 28 yer adı görülmektedir ki, bunlardan pek çoğu şimdi de mevcuttur. Bu Kızık yer adlarından beşinin Ankara'nın Çubuk ve Ayaş kazalarında görülmesi, bu bölgeye Kızık boyuna mensup oldukça mühim bir zümrenin yerleştiğini gösteriyor.
XVI. yüzyılda Kızıklar'a ait ancak bir oymağa rast gelinebilmiştir ki, bu da Halep Türkmenleri arasında bulunmaktadır. Kanuni devrine ait eski defterlerden Kızık oymağı biri 162, diğeri de 16 vergi evi olan iki kola ayrılmıştır. Oymağın nüfusu zamanla artmış ve 987 tarihinde 667 vergi nüfusuna, yani 468 evli ve 232 bekara yükselmiştir. Nüfusu gittikçe artmakta devam eden bu Kızık oymağının mühim bir kısmı XVII. Yüzyılda Antep bölgesinde yerleşmiş ve yerleşen bu kısım Oturak-Kızık adı ile anılmıştır.
Oturak-Kızıklar Sultan İbrahim (1639-1648) devrinde Antep bölgesindeki Oğurca, Damlaluca, Çay-Kuyu, Sakal, Kara-Dinek, Yalan-kaz, Üç Kilise ve Taşlıca adlı köyler ile Antep şehrinde ve yine Antep'e bağlı diğer bazı köy ve kasabalarda yaşıyorlardı. Bunlardan başka Mihmadlu ve Boz-Atlu obalarının da Kızıklar'a ait olduğunu biliyoruz. Oturak-Kızıklar'ın yerleşmiş olduk-ları yerler XIX. Yüzyılın sonlarına kadar kendi adları ile anılan idari bir yöre halinde kalmıştır. Bugün onların yerleştikleri köylerin birçoğu eski adları ile mevcudiyetini muhafaza etmektedir.
Sultan İbrahim devrinde Kızıklar'ın yerleşik hayata geçmemiş olanları Göçer Kızık adını taşımakta ve 149 vergi nüfusuna sahip bulunmaktadır.
Gerek Oturak-Kızıklar'ın, gerek Göçer-Kızıklar'ın (1101 miladi) 1690 yılında Avusturya seferine çağırıldıklarını görüyoruz. Sefere çağırılan Oturak Kızıklar'ın başında Kara Kethüda oğlu Bekir Beğ, Göçer Kızıklar'ın ise, Hacı Zekerriyya oğlu Asaf Beğ ve Kızık Mehmed oğlu gibi beğler bulunuyordu.
XVIII: yüzyıla ait vesikalarda Kızıklar Pehlivanlular'ın başında bulunduğu Haremeyn uş-şerfeyn aşiretlerinden biri olarak zikredilmektedir. Bunlar Göçer-Kızıklar idi. Yine Kızıklar'dan bir kolunun XVII. Yüzyıl başlarında Orta-Anadolu'ya geldiği anlaşılmakta ise de, bunun akibeti hakkında şimdilik hiç bir bilgiye sahip değiliz.
XVI. yüzyılda Kızıklar'ın bir kolu da Dimeşk (Şam) bölgesinde yaşamakta idi. Kanuni devrinde bu Kızık kolu 66 vergi evi olarak gösterilmiştir.”
Mahmatlı kolunun bağlı olduğu Kızık boyunun adını taşıyan köyler aşağıdaki gibidir:
KÖYÜN ADI
______________________________ __________ İLÇESİ
______________________________ __________ İLİ
______________________________ __________
KIZIK DÜZIÇI ADANA
KIZIK SANDIKLI AFYON
KIZIK GÜMÜSHACIKÖY AMASYA
KIZIK ÇUBUK ANKARA
KIZIK KIZILCAHAMAM ANKARA
KIZIKLI BURHANIYE BALIKESIR
KIZIK MANYAS BALIKESIR
KIZIK SEBEN BOLU
KIZIK KIBRISCIK BOLU
CUMALIKIZIK MERKEZ BURSA
FIDYEKIZIK MERKEZ BURSA
YAHYALIKIZIK MERKEZ BURSA
DEREKIZIK MERKEZ BURSA
HAMAMLIKIZIK MERKEZ BURSA
DEGIRMENLIKIZIK MERKEZ BURSA
KIZIK ANDIRIN KAHRAMANMARAS
KIZIK MERKEZ KARAMAN
KIZIK MERKEZ KAYSERI
KIZIK DEVELI KAYSERI
KIZIK EMET KÜTAHYA
KIZIK ÇAVDARHISAR KÜTAHYA
KIZIK ARGUVAN MALATYA
KÜÇÜKKIZIK DIKMEN SINOP
KIZIK ZARA SIVAS
KIZIK ARTOVA TOKAT
Mahmatlı adı taşıyan köy ve yerleşim yerlerinde kimi zaman başka adlarla da karşılaşmaktayız. Buna örnek olarak “Kürt Mihmatlı” oymağını gösterebiliriz. Bu oymak ve diğer “Kürt” ön adı almış Mahmatlı oymaklarının tamamı da Kızık Boyuna bağlı kollardandır. Sonraki yıllarda, inançları ve yerleşik konumu kabullenmemeleri üzerine Osmanlı ile araları bozulmuş, kıyıma uğramışlar ve kendilerini kurtarmak için, Osmanlı ile sorunu olmayan “Türkmen Ekradı” Kürt kabilelere karışarak Kürtçe konuşmaya başlamışlardır. Bu nedenle de günümüzde kendilerini Kürt olarak tanımlamaktadırlar. Tarihi kayıtlardan bu duruma ilişkin sayısız örnekler verilebilir. Bunların en bilinenleri, Sünnileşmiş Karakeçili Türkmenleri ile Alevi Koçgiri Türkmenleridir. Her iki grup da Türk olduklarının bilincindedirler. Ancak Türkçe’nin yanı sıra Kürtçe de konuşmaktadırlar.
Bu duruma ilişkin ve konumuz olan Mahmatlı adıyla da ilgili olduğu için aşağıdaki örneği de verebiliriz.
“Kuşadası'ndaki Türkmen mahallesini kuranlar Bozulus Türkmenlerine mensup "Kürt Mihmatlu Oymağı"dır… Artvin, Yusufeli’nde Tünges köyündeki Kürt isimli mahallede Türkmenler oturmaktadır.”
“Tapu tahrir defterlerine göre, Şam ve Sivas yörelerinde yaşayan 1120 hanelik "Kürt Mehmedlü Cemaati", Dulkadirli Türkmenleri'ne bağlı olması.Elbistan'daki Yassıpınar yaylakları ile Diyarbakır'da yaşayan "Kürt Mehmedlü Cemaati" ise Bozulus Türkmenlerine mensupturlar…. Prof. Dr. Laszlo Rasonyı'nın "Tarihte Türklük" kitabında "Türk asıllı Kürt oymağı"derken, tarihi bir tesbitte bulunmuştur.”
Aksaray’ın Köylerinden “Kürt Mahmatlı” cemaatinin de Bozulus Türkmenlerine mensup olduklarına bakınca, Prof. Dr. Laszlo Rasonyı'nın ne kadar haklı olduğunu daha iyi anlıyoruz. Bunu konumuz ilerledikçe daha iyi anlayacağız.Çünkü, tarihte Mahmatlı, Mehmetlü, Mihmatlı olarak geçem bütün cemaatlerin Oğuzhan’ın Oğlu Yıldız Hanın Oğullarından Kızık beyin soyundan geldikleri bilinmektedir.
“1691-1696 yıllarında Orta Anadolu Ege ve Akdeniz Bölgesinde iskana Tabi Tutulan Kalabalık Göçebe Türk Oymak ve Obaları:
1- Abdal 23- Danişmentli 45- Kuduz
2- Abalı 24- Dodorga 46- Mamalı
3- Atçeken 25- Düğer 47- Musacalı
4- Avcı 26- Dulkadirli 48- Peçenek
5- Avşar 27- Eskiyörük 49- Ramazanlı
6- Aydınlı 28- Eymir 50- Saçıkaralı
7- Barak 29- Gündeşli 51- Salur-Salarlı
8- Bayad 30- Hale türkmeni 52- Sarıkeçili
9- Bayındır 31- Horzum 53- Savran
10- Beydili 32- İçel Türkmeni 54- Tabanlı
11- Bekdik 33- İlbeyli 55- Tecirli
12- Boynuinceli 34- İnanlı 56- Tatar
13- Bozdoğan 35- Kaçar 57- Tekeli
14- Bozkoyunlu 36- Karaevli 58- Türkmen
15- Bozulus 37- Karahacılı 59- Uluyörük
16- Büğdüz 38- Karakeçili 60- Yağcıbedir
17- Cerit 39- Karakoyunlu 61- Yazır
18- Çakal 40- Karamanlı 62- Yeni İl Türkmeni
19- Çarıklı-Cırıklı 41- Karatekeli 63- Yörük
20- Çavuldur 42- Kayı 64- Yıva
21- Çepni 43- Kınık 65- Yüreğir
22- Çayan 44- Kızık
A. REFİK'in Araştırmalarına Göre Türkmen ve Yörükler: (bkz:2)
A- Büyük Türkmen Oymakları (1691-1730):
a) Avşarlar
b) Kaçarlar
c) Diğer Türkmen Toplulukları:
1- Atçeken Ulusu: Eskil, Bayburt, Turgut
2- Avcı
3- Abdal
4- Bayat
5- Bayındır
6- Barak
7- Bozulus Türkmenleri
8- Beydili
9- Bekdik
10- Beynuinceli
11- Bozkoyunlu
12- Cerit
13- Çayan
14- Çepni
15- Dulkadirli
16- Düğer
17- Danişmendli
18- Gökçeli
19- Gündeşli
20- Halep Türkmeni
21- Harbendeli
22- İnallı
23- İlbeyli (29 oymak)
24- Karkın
25- Kınık
26- Kayı
27- Kızık
28- Köçekli
29- Kuştemir
30- Mamalı
31- Musacalı
32- Oğulbeyli
33- Reyhanlı
34- Silsüpür
35- Salar
36- Tabanlı
37- Tecirli
38- Türkmeni Selluriye
39- Tarsus Türkmeni
40- Ulaş-Ulaşlı
41- Varsak
42- Yeni İl Türkmeni”
Mahmatlı, Mihmatlu, Mehmedlu cemaatlerinin bağlı bulunduğu Kızık boyunun bir Oğuz boyu olduğu, aşağıda yapılan tasniften de net olarak anlaşılmaktadır. Bu tasnife göre, Kızık boyun adını veren Yıldız han oğullarından Kızık beydir. Yıldız hanın diğer oğlları ise şunlardır: Avşar, Begdili, Karkın. Bu durumda, Kızık boyundan gelenlerle, Avşar, begdili ve Karkın boyundan gelenler amca çocuklarıdırlar.
“Ongunlar gibi her dört boyunda müşterek sünüğü vardır. Yıldız Han Oğulları’nın (Afşar, Bey-dili, Karkın, Kızık) sünüğü de sağ umaca yani kalça (sağırı) kemiği kısmıdır.”
BOY’UN
BABASI BOY’UN
ADI Oğuz Olan
BAĞLI BOYLAR
(Eti Doğrayan) Oğuz Olmayan
BAĞLI BOYLAR (Atları Tutan)
Kün Han
Kün Han
Ay Han
Ay Han
Yulduz Han
Yulduz Han
Kök Han
Kök Han
Tağ Han
Tağ Han
Tengiz Han
Tengiz Han
Kayı
Alka Evli
Yazır
Dodurga
Avşar
Beğ Dili
Bayındır
Çavuldur
Salur
Ala Yuntlu
Iğdır
Yıva
Bayat
Kara Evli
Yıpar
Döğer
Kızık
Karkın
Peçenek
Çepni
Eymür
Üreğir
Bügdüz
Kınık
Sorkı
Lala
Kumı
Murdaşuy
Torumçı
Karaçuk
Kazgurt
Kanglı
Kalaç
Teke
Karluk
Kıpçak
2007 yılı itibarıyla, Türkiye’de Mahmatlı adı taşıyan köylerin bulundukları yerler ise şöyle sıralanmaktadır. (Bunlar ulaşabildiklerimizdir. Ulaşamadıklarımız ve adları değiştirilenler bu listeye eklenecektir.)
İli İlçesi Köyü
1-Ankara Gölbaşı Mahmatlı
2-Ankara Gölbaşı Mahmatlı Bahçe
3-Samsun Vezirköprü Mahmatlı
4-Çorum Sungurlu Mahmatlı
5-Gümüşhane Kelkit Mahmatlı
6-Yozgat Sorgun Mahmatlı
7-Kırıkkale Merkez Yukarı Mahmatlı
8-Kırıkkale Merkez Aşağı Mahmatlı
9-Niğde Çamardı Mahmatlı
10-Aksaray ? Kürd Mahmatlı (Mihmadlu)
11-Kastamonu Taşköprü Bayramoğlu Mahmatlı Düz Yerleşimi
Türkiye ışındaki Mahmatlı köy adı taşıyan yerler:
Yunanistan Selanik Drama Mahmatlı
OSMANLI KAYITLARINDA MAHMATLI
16. yüzyılda Osmanlı tahrir Defterlerinde kayıtlı olan Kızık Boyuna bağlı Mihmadlu, Mahmudlu adlı köyler (cemaatler) aşağıdaki gibidir. Bu kayıtlarda Mihmadlu, Mahmudlu gibi adı geçenlerin tamamı günümüzde Mahmatlı, Mehmetli ve Mahmutlu adlarıyla anılan köyleri kurmuş olanlardır. Bu kayıtlar Osmanlı Arşivleri Daire başkanı Orhan Sakin beyin, konuyla ilgili olarak yayınlamış olduğu, “Anadolu’da Türkmen ve Yörükler” adlım kitabından alınmıştır.
1-Mahmudlar (Kara Mahmudlar) cemaati. (Ada k.), Silfke n, İç-il livası, TD:387, s.275
2-Mahmudlar urbanı cemaati: Teke liv, TD:166, s. 577
3-Mahmudlar cemaati: Ulu-yörük taifesinden, Ankara liv, TD:438, s.405
4-Mahmudlar cemaati, Esb-keşan, Turgud kz, Konya liv, TD:387, s. 242, 244
5-Mahmudlar cemaati, Tire kz, Aydın liv, TD:166, s.375
6-Mahmudlar Yörükleri cemaati, Kengiri liv, TD:438, s.743
7-Mahmudlar Yörükleri cemaati, Saruhan liv, TD: 166, s. 338
8-Mahmudlu cemaati, Beğdili taifesi,, tabi-i Şefkat bey, halp liv, TD:493, s.870
9-Mihmad cemaati, Kütahya liv, TD:438, s.22
10-Mihmad cemaati, Teke liv, TD: 166, s.576
11-Mihmadlu cemaati, Ağcakoyunlu kabilesi, Boz-ok kz, Bozok liv, TD:998, s.592
12-Mihmadlu cemaati, Dinek kabilesi, Boz-ok kz, Bozok liv, TD:998, s. 635
13-Mihmad hacılu cemaati, Beğdili taifesi, tabi-i Şefkat bey, Halep liv, TD:493, s.865
14-Mihmadlu cemaati, tabi-i Kızık, Halep liv, TD:493, s.973
15-Mihmadlu cemaati, Eymir taifesi, Yörükan-i Mar’aş, Mar’aş liv, TD:998, s.457
16-Mihmadlu cemaati, Kara-öyük mz, Karamanlu-yi Dinek kabilesi, Keskün nah, Bozok liv, TD:998, s. 616
SONUÇ
Buraya kadar anlattıklarımızla da görülüyor ki, Mahmatlı tarihi bir addır. Kökeni belli insanların kurdukları yerlere verdikleri addır. Yukarıda da değişik kaynaklardan örnekler vererek anlattığımız gibi, mahmatlı Oymağı Oğuzhan’ın oğullarından Yıldız (Yulduz) Han’ın küçük oğlu Kızık bey’in soyundan gelmektedirler. Yıldız Han’ın diğer oğulları Avşar (Afşar), Beğdili, Karkın’ın soyundan gelenlerle amca çocuğudurlar. Yine bu boyların alt kuşaklarından biri olan ve çok bilinen Bozulus Türkmenleri ile de yakın akrabadırlar.
Ankara’nın hemen güneyinden Karagedik Köyü ile başlayıp, Konya’ya kadar devam aralıklarla devam eden Kürt yerleşim birimlerinin tamamına yakını, Avşar, Beğdili, Bozulus Türkmenleri ile yine bir Türkmen Ekradı boyu olan Rişvan aşiretlerinin karışmasından meydana gelmişlerdir. Cihanbeğli ve civarındaki Kürt yerleşimleri ise doğrudan doğruya Türkmenlerdir. Bu bölgedeki Rişvanlı aşiretinin alt kollarının adlarından örnekler verecek olursak bunlar, Halikanlı, Ömeranlı, Terkanlı, Sevikanlı ve Nasırlı Aşiretleri olarak anılabilir. Bu bölgelerde sadece zorunlu iskan politikası nedeniyle yerleştirilenler değil, Ermeni saldırıları nedeniyle Van ve Erzurum civarlarından göç ederek gelen kollar da vardır.
Görüldüğü gibi Mahmatlı Köyünün tarihçesi kendi halinde kısa bir tarihçe değildir. Burada bizim anlatmaya çalıştığımız ise, gerçek durumun özetinin özeti dahi sayılmaz. Bu konu başlı başına bir araştırma konusu olup, tamamlanması halinde ciltler dolusu kitaplar ortaya çıkacaktır.
Ankara, Gölbaşı Mahmatlı Köyü (Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alındıktan sonra Mahmatlı Mahallesi) yaklaşık 500 yıllık bir tarihe sahiptir. İlk kurucuları yukarıda da anlattığımız gibi Kızık boyuna bağlı Mahmatlı oymağıdır. Mevcut bilgilere göre köyümüzdeki en eski yerleşik aile Karaca’lardır. Bizim tanıyabildiğimiz en yaşlı Karaca rahmetli Hacı Ahmet Karaca idi. Şu anda evlatları ve torunları köyümüzde yaşamaktadırlar. Oğlu Ekrem Karaca, kızı Şükriye Kılıç (Karaca) hayattadır. Bu ailenin köyümüzdeki yerleşik en eski aile olduğunu anlamak için, köyün konumuna ve Karaca ailesinin topraklarının dağılımına bakmak yeterli olacaktır. Bugün köyün tam ortasında kalmış geniş bir arazi parçası, köyün Güney batısında mezarlığa bitişik geniş bir arazi parçası ve Pancarlı bölgesindeki geniş sulak arazilerin tamamı bu aileye aittir. Köy mezarlığında bulunan en eski mezar taşları da yine bu aileye aittir. (Sahibi bilinmeyenler hariç.)
Bu ailenin dışında köyümüzde yerleşen çok sayıda aile mevcuttur. Bunlarında önemli bir kısmı Gümüşhane ili Şiran ilçesinden, Erzurum ili Aşkale ilçesinden ve orta Anadolu’da çeşitli illerden gelmişlerdir. Bu konuda daha detaylı bilgi,
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] adresindeki “Köyümüzdeki Aileler” başlıklı yazımızda mevcuttur.
Bu kısa araştırmanın pek çok eksiği ve belki yanlışları da bulunabilir. Bunlardan dolayı okuyucunun affına sığınıyor, tarih yazmak gibi bir iddiamızın olmadığını vurguluyoruz. Ancak, hemşehrilerimizin ve bütün okuyucularımızın, ellerindeki bilgi ve belgeleri bize gönderme lütfunda bulunmaları halinde, daha net ve kesin bilgilere ulaşabileceğimiz aşikardır. (İrtibat için:
mkilic55@hotmail.com ve
isoca06@gmail.com )
Saygılarımızla.
Muharrem KILIÇ
22.05.2007
İstanbul