[yiğidoturan]

Dersim İsyanı[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]
Dersim vilayeti (1937)[Tarih[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] - [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]BölgeDersim vilayeti ve civarıSonuçİsyan kanlı bir şekilde bastırıldı.
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ile birlikte 6 kişi idam edildi.
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] halkının büyük bir kısmı zorunlu iskan ettirildi.Taraflar[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...][Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...][Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]Kumandanlar[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...][Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...][Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...][Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]KayıplarAskerî kayıp:
3000[[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]]İsyancı ve sivil kayıp:
13.000[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] - 40.000[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]
Zorunlu iskan:
12.000
Dersim İsyanı ya da Dersim Ayaklanması, şu anki adıyla [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'nde [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] yılında meydana gelen geniş kapsamlı isyandır. Bu isyanı bastırmak için [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] tarafından düzenlenen harekât ise Dersim Harekâtı'dır.




İsyanın Nedenleri ve İsyan Öncesi Genel Durum

[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim Bölgesi'nde, özellikle [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'tan sonra, merkezi yönetimin güçlendirilmesi amacına yönelik düzenlemelere karşı sık sık ayaklanmalar ([Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]) çıkmıştır ([Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]-[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]-[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]).
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]
İsyana katılan isyan grup laş mevki önünde


Bölge, [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'nin kurulmasıyla özerkliğini kaybetmiştir. Aşiretler, yönetimlerinin elinden alınmasına karşı çıkmış; vergi vermek, askere gitmek gibi çeşitli zorunlulukları ise uygun bulmamıştır.
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'ların ilk yarısında bölgede meydana gelen ayaklanmalar bastırıldıktan sonra, [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] tarihli [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] çıkarıldı. Buna göre Tunceli iline bir askerî vali atanacaktı. Aynı zamanda dördüncü genel müfettiş sıfatını alan vali general [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] geniş yönetsel, askeri ve yargısal yetkileri vardı. Ayrıca Alpdoğan'ın çok sert ve otoriter biri olması da isyanı tetikledi. Düzeni sağlamak ve güvenlik açısından gerekli gördüğü durumlarda ilde yaşayan kişileri ve aileleri, il sınırları içinde bir yerden bir başka yere göndermeye ve il sınırları içinde oturmalarını yasaklamaya da yetkiliydi.
Yasanın uygulanmaya başlamasıyla 1937 başlarında yeni olaylar çıktı. Bölgede güvenlik sağlanamadı ve hükûmet otoritesi kurulamadı. Bu sırada [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] sınırına yakın bölge ve illerde de benzer olaylar görüldü. [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'a bağımsızlık tanıyan [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] kararından sonra, [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'de yapılan görüşmelerde, bu gelişmelerin başta [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ve Fransa'nın mandası altındaki Suriye tarafından kışkırtıldığı ileri sürüldü. Başbakan [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ise, Tunceli ilinde iki yıldır izlenen reform programının amacının bölgenin uygar bir hale getirilmesi olduğunu belirterek, programa karşı bölgede direniş olduğunu belirtti.
Dersim Harekâtı

[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]
Atatürk ve [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] Halkevi önünde (17 Kasım 1937)[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]


Ayaklanma, Ocakzade (Ehl-i Beyt soyundan) kökenli ve [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] Kürt aşiretine mensup olan [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] reisi [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] önderliğinde, asker ve vergi vermek istemeyen diğer aşiretlerce de desteklenen bir grup tarafından [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]-[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] gecesi [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] yıkılması, köprüyle Kahnut Bucağı arasındaki telefon hattının kesilmesi ve bölge askeriyesine düzenlenen saldırı ile başladı. Askeriyedeki bütün askerler öldü. Askeriye yakıldı. Bunun üzerine resmen Kürt isyanı başladı. İsyan bölgenin coğrafi durumu nedeni ile büyüdü. Ayaklanmayı [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] Kürt aşireti başlattı ve özellikle [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ve [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] Kürt aşiretlerinin katılımı ile iyice genişledi. Ayaklanmaya toplam yaklaşık 6.000 kişilik bir grup katıldı
General [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] düzenlediği ilk harekât büyük başarısızlıkla sonuçlandı. [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ise bunun verdiği moralle tamamen silahlandı. Bu yüzden isyanı bastırmak iyice zorlaştı. [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] yanına aldığı 50.000 [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...][Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] asker (üç kolordu ) ile bölgeye gitti fakat dağları bir türlü aşamadı. Bunun sonucunda gerekli olanın bir hava saldırısı olmasına karar verdi. Gerekli onayı alınca [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'i davet etti. [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] de kabul edip Hava Kuvvetleri'nden 3 uçak filosu ile havadan saldırı gerçekleştirdi. İsyancıların saklandıkları en büyük yer olan Laş mevkiini yerle bir etti.
Yapılan harekât başarı verince, askerler bölgeye girmeyi başardı. Bunun üzerine [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], bölge halkına zarar gelmesin diye [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] Kürt aşiretleri reisi ile birlikte teslim oldu ve harekât, [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'de sona erdi. Ayaklanmayı bastıran bu askeri harekât, [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] olarak adlandırılır.
Askeri harekâttan sonra yapılan yargılama [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'de sona erdi. Ayaklanmanın lideri Seyit Rıza ile 6 kişi idam edildi. Çok sayıda Kürt ayaklanmacı değişik hapis cezalarına çarptırıldı. Ancak olaylar durulmadı ve [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'de [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] Kürt aşireti intikam için diğer Kürt aşiretlerini silahlanmaya davet etti ve ikinci Kürt isyanı başladı. Bunun üzerine başlatılan ikinci askeri harekât ile Eylül 1938'de ayaklanma tamamen bastırıldı. Direniş amacıyla kırsal alanda kalanların direnişi ise [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'e kadar sürmüştür.
İsyanın Sonuçları

[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]
[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ve arkadaşları idam edilmeden önce (15 Kasım 1937).


Hukukçu yazar Hüseyin Aygün, Dersim İsyanı ve sonuçları hakkında bugüne kadar yapılmış en kapsamlı bir araştırma olarak nitelendirilen « Dersim 1938 ve Zorunlu İskân » adlı kitabında, isyanın açıkça kışkırtılarak çıkarıldığını, Cumhuriyet dönemi Kürt ayaklanmaları içerisinde sivillere yönelik eziyetin ve kıyımın en şiddetlisine uğradığını, ardından da isyancılarla beraber aileleri ve hatta isyana iştirak etmeyenlerin eziyete ve kıyıma maruz kaldığını, binlerce isyancı ve sivil vatandaşın öldürülmüş ve kalan on binlercesinin de sürgün edilmiş olduğunu belirtmiştir.
Askerî harekât, her ne kadar bazı aşiretleri sürgün etse de, harekât [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] yılının sonuna doğru sona ermiştir. Harekât sonucunda 13.000 (Resmi rapor)[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] ile 40.000 [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] arasında sivil ölürken, 12.000 kişi başka yerlere sürgün edilmiştir[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]. Ayaklanmaya katılan aşiret mensupları, [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]'nin [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], ilçesi ve [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...] gibi çeşitli illere gönderilmiştir
Dersim İsyanı'na İlişkin Yayınlar

• Suat Akgül, Amerikan ve İngiliz Raporları Işığında Dersim
• Faik Bulut, Dersim Raporları
• Şükrü Laçin, Dersim İsyanından Diyarbakır'a Bir Kürt İşçisinin Siyasal Anıları
• M. Arseneviç Haretyan ve Kemal Mazhar Ahmed, 1925 Kürt Ayaklanması
• [Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...], Dersim Raporu