[LaEdri]

Beşir Ayvazoğlu'nun dergi hakkındaki bugünki yazısı!


Sivas'ta 2005 yılından beri Hayat Ağacı adında bir şehir kültürü dergisi yayımlanıyor. Sivas Hizmet Vakfı tarafından "Sivas'ın kültürel derinliğini ve entelektüel zenginliğini sayfalarına taşımak" amacıyla çıkarılan ve ismini Gökmedrese'nin taçkapısındaki ünlü hayat ağacı motiflerinden alan bu güzel dergi on dördüncü sayısına ulaştı.

Kapak kompozisyonu, iç düzeni, kâğıdı, fotoğraflarının kalitesi ve muhtevasıyla göz dolduran, daha da önemlisi, sayfaları arasında gezinirken Anadolu'nun geleceği hakkında güzel hayaller uyandıran bir dergi... Samimiyetle söylüyorum; İstanbul'da büyük imkânlarla yayımlanan kültür ve sanat dergilerinden hiç de aşağı kalır bir tarafı yok.

Sivas'ta bir ara, Hayat Ağacı'nın yanı sıra, Sultan Şehir adında aynı kalitede başka bir şehir dergisiyle iki edebiyat dergisi çıkıyordu. Bütün bu dergileri besleyecek entelektüel bir kapasiteye sahip olan Sivas, Selçuklular döneminde Anadolu'nun en büyük şehirlerinden biriydi. Merhum Osman Turan'ın "Selçuklar Zamanında Sivas Şehri" başlıklı makalesinde, tarihteki yerini ve önemini ayrıntılı bir biçimde anlattığı Sivas, Osmanlı devrinde önemini hiç yitirmediği gibi, Milli Mücadele'nin başında, 4 Eylül Kongresi'ne ev sahipliği yaparak önemli bir görev üstlenmişti.

4 Eylül 1919'da toplanan Sivas Kongresi'nin tutanakları, İstanbul temsilcisi olarak katıldığı bu kongrede kâtiplik yapan meşhur tarihçi İsmail Hami Danişmend tarafından tutulmuştu. Tutanakların orijinalinin araştırmacı Nuri Akbayar'da olduğunu, folklor ve halk edebiyatı araştırmacısı M. Sabri Koz'dan -ki o da Sivaslıdır- öğrenen Sivas Kültür Müdürü Kadir Pürlü, bu önemli belgeleri Sivas Müzesi'ne nasıl kazandırdıklarını Hayat Ağacı'nın son sayısında uzun uzun anlatıyor.

Kadir Pürlü'nün anlattığına göre, İsmail Hami Danişmend, Sivas Kongresi tutanaklarını son eşi tarih öğretmeni İclâl Hanım'a emanet etmiş; o da sağlığı bozulunca evrakı, hem öğretmen arkadaşı Güzide Akbayar'ın oğlu, hem de eski bir öğrencisi olan Nuri Akbayar'a "özenle korunması ve gerektiğinde yayımlanması" için teslim etmiş.

Bu evrakı Sivas'a mutlaka kazandırmak isteyen Kültür Müdürlüğü'nün ödenek temin etmek için verdiği, 2004 yılı sonlarında başlayıp 2008 yılında "mutlu son"la noktalanan mücadele bu yazıda anlatılamayacak kadar uzun ve traji-komiktir. Sonunda gerekli para temin edilerek satın alınan Sivas Kongresi tutanaklarını Nuri Akbayar'dan teslim alıp Sivas'a getirmek görevi Sabri Koz'a düşer. Bundan sonrasını isterseniz Kadir Pürlü'den dinleyelim:

"24 Eylül 2008 Çarşamba günü Sivas Havaalanı'nda Sabri Koz'un getireceği Sivas Kongresi evrakını beklerken büyük bir heyecan içerisindeydik. Çünkü bu belgelerde bir milletin tarihiyle ilgili çok önemli kararlar yazılıydı. Nihayet uçak alana indi ve konuğumuzu çıkış kapısında karşılayarak kucakladık. Hâl hatır sorduktan sonra Sabri Bey'e heyecanla 'Emanetler yanınızda mı?' diye sorduğumuzda, o, deri çantasını işaret parmağıyla göstererek 'Evet' dedi. Havaalanından hareket edip odamıza geldiğimizde Sabri Bey'in belgeleri çok sağlam ambalajlarla kat kat sarmış olduğunu görünce heyecan ve hayretimiz bir kat daha arttı. O gayet samimi bir ifadeyle, "Eğer uçak denize düşecek olursa, evraklar ıslanmasın diye kendimce böyle bir tedbir aldım." dedi. Kendisinden önce evrakı düşünmüş olması bizi şaşırttı ve bir o kadar da duygulandırdı. Bu eşsiz hazineye kavuşmanın sevinci içerisinde evrakı keyfile elden geçirirken soluk sayfaların bizi Sivas Kongresi'nin yapıldığı günlere götürdüğünü hissediyorduk."

Kadir Pürlü, uzun yazısını, belgeler hakkında tek tek bilgi verdikten sonra, tamamını, tarihçilerin hizmetine sunmak amacıyla "Sivas Kongresi Tutanak ve Belgeleri" adlı bir CD yayınladıklarını belirterek noktalıyor.

Hayat Ağacı'nın yeni sayısında başka neler mi var? Derginin imzasını taşıyan bir yazıda, Cumhuriyet'in Sivas'a armağan ettiği bir 500'lük banknot tanıtılıyor: Ön yüzünde Gökmedrese'nin bir fotoğrafı, arka yüzünde ise bir Sivas panoraması... Fotoğraf okumada gerçek bir üstad olan Haluk Çağdaş ise, Sivas Kongresi sırasında çekilmiş iki fotoğrafa yakından bakıyor. Bu fotoğraflardan birinde, Mustafa Kemal, Sivas'ta "Arap Şeyh" diye bilinen Rufai Şeyhi Seyyid Abdullah Haşimî ile Sivas Kadısı Hasip Efendi arasında görülmektedir. Haluk Çağdaş, bu fotoğrafların, bilinenin aksine, Sivas Kongresi üyelerinin tamamını göstermediğini, bir ziyaret hatırası olarak çekildiğini söylüyor.

Mümkün olsaydı, Hayat Ağacı'ndaki bütün yazılardan tek tek söz etmek isterdim. Yalnız Şehrin Ahşap Zamanı (2009) adlı son kitabıyla adından sıkça söz ettiren Sivaslı yazar Kadir Üredi'nin "Sivas'a Vurulan bir Cumhuriyet Mührü: İstasyon Caddesi" başlıklı yazısını anmadan geçmek istemem. Oluşum sürecini bu yazıdan öğrendiğim İstasyon Caddesi'nde benim de binlerce ayak izim vardır.

Hayat Ağacı'nın her sayısı benim yitik cennetime pencereler açıyor. b.ayvazoglu@zaman.com.tr