[SEMİH-58]

YARHİSAR COĞRAFYASINDAKİ YERLEŞKELER
Uygarlığın temellerinin atıldığı, üretimin, yerleşik hayatın ve gerçek anlamda ilk evlerin ortaya çıktığı Neolitik dönemde köy olarak tanımlanabilecek ilk yerleşim yerleri de ortaya çıkmıştır. Özellikle su kaynaklarına yakın düzlüklere ve topografyası yerleşime uygun alçak tepelere kurulan bu yerleşimlerden Ambar Kayası ve Tarihi Hisar gelişmiş mimarisi ve yapısal özellikleri ile Anadolu'nun geleneksel halk mimarisinin öncüsüdür. Mağaralara inşa edilen bu evlerin kapısı yoktu ve giriş taşınabilir merdivenlerle damlardan sağlanmaktaydı.
Yarhisar Köyünün bulunduğu coğrafi alanda köy, höyük, mağara ve benzeri on yedi eski yerleşim birimi tesbit edilmiştir.
1-Merkezi Yarhisar
2-Kayabaşı Köyü Ören Yerleri
3-Lota Köyü Ören Yerleri
4-Kavak Köyü Ören Yerleri
5-Haydarpaşa Köyü Ören Yerleri
6-Cafarkaya (Yayla veya Köy) Ören yerleri
7-Türük Ovasını, Acı Su Ovasına bağlayan İnce Boğaz geçidindeki tespit edilen ören yerler
8-Avultmuş Gölünün güney doğusundaki bulunan tesbit edilen ören yerleri
9-Paspuna-Kercat bölgesindeki ören yerleri
10-Hanönü Mevkiindeki Büyük Han Kalıntıları
11-Körce Pınar Yüksek Tepe Mezarlığı
12-Dıdırdan tepesindeki Kale (Höyük)
13-Yarhisar'ın güneyindeki Tekke mevkiinde bulunan Yüksek Tepe Mezarlığı
14-Acı pınar- Kırmızı dere de tarihi kalıntılar ve ören yerleri
15-Dere Mevkiinde büyük yontma kaya mağarası
16-Kılorut (Vasga Gölü-Çimen Yenice yolu arasında) - Cin deresi küp mezarları,
17-Ambar kayası
YARHİSAR'A BAĞLI MEZRALARI
Yarhisar yörenin tarihi açıdan en eski, coğrafi bakımdan en büyük köyüdür. 1950'li yıllara kadar Yarhisar'a bağlı olan mezralar bugün her biri ayrı bir köy statüsüne kavuşmuştur. Bunların içerisinde halen Yarhisar bağlı mezralarda vardır.
1-Yalnızağıl
2-Kurugöl
3-Emrahın Ağılı
4-Boşnağın Ağılı
5-Karabeyoğlu Ağılı
6-Hoplamazın Ağılı
7-Terekli
COĞRAFİ YAPIYA GENEL BAKIŞ
YARHİSAR'IN BİTKİ ÖRTÜSÜ
Yarhisar, İç Anadolu bölgesi bitki topluluğunun karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Yarhisar coğrafyasında ormanlık alan bulunmamaktadır. Bir rivayete göre köyün güneyindeki Höllüklük mevkiinin orman olduğu söylenmektedir. Yarhisar arazisinde büyük bir yeri ve önemi olan Kızılırmak kenarları söğüt ve kavaklık alanlar bulunmaktadır. Geçmişte Killiğin Dibi mevkiinde meyve ağacı dikilerek buraların ağaçlandırılması düşünülmüşse de başarılamamıştır. Yarhisar'ın Kızılırmak vadisinin dışında kalan kısımlarında genelde bozkır görünümü vardır. Çayır ve meraların tarlalaştırılmasından otlak alanlarda sınırlı kalmıştır. Diğer Anadolu yaylalarındaki yüksek boylu otlar seviyesinde olmasa da ona yakın bir seviyededir. Bu durumda hayvancılığa büyük imkanlar tanımaktadır.
Kara ikliminin hüküm sürdüğü Yarhisar'da bozkır bitki topluluğu hakimdir. İlkbahar aylarında karların erimesi, yağmurların yağmasıyla dereler tepeler yemyeşil bir görünüm alırken, ilkbaharı takiben kurak yaz aylarının başlamasıyla boz ve çıplak bir manzara görünüm halini almaktadır. Yarhisar coğrafyasında maki topluluğuna benzer yada başka bir ormanlık veya buna benzer bitki örtüsü bulunmaz. Yarhisar bozkırlarında ancak susuzluğa dayanabilecek bitkilerden keven, sığır kuyruğu, kekik, yavşan, papatya, civan perçemi, deve dikeni, eşek dikeni, kangal, gibi benzer bitki topluğuna rastlanılmaktadır.
YARHİSAR'IN İKLİM KOŞULLARI
Yarhisar, İç Anadolu Bölgesinin "Yukarı Kızılırmak Havzası"nde yer almaktadır.
Yarhisar, 38-41 kuzey enlemleri ile 36-38 doğu boylamları arasındadır. Türkiye topraklarında bir parça doğuya yakın olmakla birlikte ülkenin orta kesiminde yer almaktadır. Kapladığı alan bakımından Hafik'in en büyük köyüdür.
Yarhisar, İç Anadolu Bölgesinin soğuk iklimini yaşar. Yöremizde genel olarak kış ayları uzun süreli şiddetli soğuk, yaz ayları kısa süreli sıcak ve kurak geçer. Yarhisar'da kara iklim hüküm sürmekle birlikte, basıncın düşük olması ve bölgenin kuzey rüzgârlarına açıklığı, Karadeniz'le arasının yüksek dağlarla kesilmiş olması nedeniyle iklimlide değişiklik arz etmektedir.
Yarhisar'da yaz aylarında sıcaklık 38 C ye kadar çıkar. Soğuk ise, kış aylarında -35 C kadar düşmektedir. Böylece yaz ve kış arasındaki ısı farkı büyük bir orana ulaşmaktadır.
Yağış bakımından Yarhisar yılın yaklaşık üçte birini yağışlı geçirir. Toplam yağışlı gün 100 günün üzerindedir. Bunun bir aylık zamanı kışın kar yağışı olarak geçer. Kar kalınlığı bir metreyi bulmakta olup uzun süre kalkmaz. Yarhisar evleri genelde toprak baca olduğundan, bacaların kardan temizlenmesi zor ve zahmetli bir iştir. Sıyrılan karlar baca seviyesine ulaşmaktadır. Özellikle ilkbahar ve son bahar aylarında genellikle sağanak halde yağmur yağar. Yağışların genelde düzensiz olduğu Yarhisar'da yıllık yağış ortalaması 413,5 mm dir.
Rüzgar olarak; Yarhisar genellikle Karayel (Kuzeybatı rüzgarları %19) Yıldız (Kuzey rüzgarı %18) ve Poyraz (Kuzey doğu % 17) rüzgarı eser. Yarhisar, Karadeniz'e göre alçak basınç altında bulunduğundan kuzey rüzgarlarına açıktır.
Yarhisar'ın yeryüzü şekilleri genel olarak ovalık olup, topraklarının % 80'lik bir bölümü tarıma müsaittir.
Y A R H İ S A R O V A L A R I
Hafik, Zara, İmranlı, ve Doğanşar yörelerinde Yarhisar denince, aka bolluk ve bereket gelir.
Yarhisar, kuruluşundan bu güne yöreyi besleyen tahıl ambarı olmuştur. Yarhisar'ın kurulu bulunduğu coğrafi alanda pek çok verimli topraklar vardır.
YARHİSARIN SU POTANSİYELİ
Yarhisar önemli ve zengin su kaynaklarına sahiptir. Ülkemizin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak, köyümüzün içerisinden geçmektedir. Yarhisar'da yaklaşık irili ufaklı birçok göl ve yeterli olmamakla tatlı su kaynakları bulunmaktadır.
Yarhisar'daki ırmaklar;
. Kızılırmak
. Acı Su
. Çorak Çayı
Yarhisar'daki göller;
. Doğu Lota Gölü
. Batı Lota Gölü (Bittik)
. Vasga Gölü
. Avultmuş Gölü
. Taşlı Göl
. Bezirci Gölü
. Mağara Gölü
. Haydapaşa Gölü
Böylesine zengin su kaynakları olmasına rağmen, Yarhisar'a yetecek düzeyde tatlı su kaynağı bulunmamaktadır. Mevcut bulunan tatlı su kaynaklarının kalitesi ve potansiyeli düşüktür.
Yarhisar'daki tatlı su kaynakları;
. Höllüklük mevkiinde vartan pınarı
. Çallı mevkiinde körce pınar
. Ağıl önü mevkiinde paşa pınarı
. Dıdırdan tepesinin eteklerinde dıdırdan çeşmesi
. Acıpınar mevkiinde acı göze ve kör göze
. Tatlıcak mevkiinden hıllik pınarıdır.
Bu tatlı su kaynaklarının kapasitesi çok düşüktür. Yarhisar, içme suyunu bu kaynaklardan halletmesi imkansızdır.


Kaynak - Bilgi: Hasan Ali Çavuşoğlu