MÜSLÜMAN GENCİN EDEBİ-GÖRGÜ KURALLARI

[Abdurrahman 58]

Islâm; dogumdan ölüme kadar hayatin ne sekilde yasanacagini, davranislarin nasil olacagini, iç ve dis dünyamizin ne sekilde bir yapiya kavusturulacagini tespit etmistir. Madden ve mânen saglikli bir fert, saglikli bir aile ve saglikli bir toplumun yolu Islâmin emrettigi hayat tarzini yasamak ile mümkün olabilecektir.

Her hayrın başı Besmeledir !

Her hayırlı işe Bismillahirrahmanirrahim ile başlanır. Sonunda da Elhamdülillah denir.
Sevgili Peygamberimiz: "Bir işe besmele ile başlanılmaz sonunda da Elhamdülillah denmezse o işte
hayır olmaz"buyurmuştur. Çünkü besmele çekerek kul ile Allah arasındaki gerçek alâka kurulmus
olur. Nerelerde besmele çekilir veya çekilmez bir kaç misal verelim:

"Yemek yemege, abdest almaya ve hayirli ise baslarken besmele çekmek sünnettir.
. Tuvalete girerken besmele çekmek mekruhtur.
. Haram olan birseyi yapmaya baslarken besmele çekmek haramdir.
Biz müslümanlar haramlardan kaçinacagiz.
. Kat'i olarak haram olan bir seyi islerken besmele çeken kâfir olur.
. Kapilari açip kapatirken, mutfaktaki yemek kaplarinin kapaklarini açarken, yemek yaparken,
ocak yakarken, mutfaga girerken besmele çekmek sünnettir.
. Süt, su, çay, ilaç içmeye baslarken besmele çekilir.
. Sakali tamamen keserken besmele çekmek câiz degildir.
***

SELAM VERME ADABI:

Müslümanlar birbirleri ile karsilasinca selamlasir ve tokalasir.
Selam vermek sünnet, verilen selami almak farzdir.

1. Islam'in emrettigi selami unutma.
2. Tanidigin veya tanimadigin Müslümanlarla karsilastigin zaman selam vermeyi ihmal etme
(Esselamü Aleyküm).
3. Selam verme sekli söyle:
a) Binek üzerinde olan yürüyene,
b) Yürüyen oturana,
c) Az kisiler çok kisilere,
d) Küçükler büyüklere selam verirler.
4. Verilen selama onun misliyle veya ondan daha güzel bir sekilde cevap ver.
5. Konusmadan önce selam ver. Peygamberimiz bir Hadis-i seriflerinde söyle buyuruyor:

"Kim selamdan önce konusmaya baslarsa ona cevap vermeyin"


KONUSMA ADABI

Sahsimiza karsi vazifelerimizden biri de dilimizi terbiye ve islah etmektir. Insan iyi ve kötü bir çok
seyi dilinden bulur. Birçok insan dili sebebiyle en büyük musibetlere ugramislardir.
Insanlari cehenneme sürükleyip götüren de dilleridir.

01. Söyledigi sözün nereye varacagini, düsünmek.
02. Dünya ve ahiret için faydasi olmayan sözleri söylememek.
03. Sözleriyle kimsenin gönlünü kirmamak.
04. Musibet ve felaket getireceginden korktugu seyi söylememek.
05. Konusurken baskasinin sözünü kesmemek.
06. Bir insani över veya yererken asiri gitmemek.
07. Büyüklerin yaninda yüksek sesle konusmamak.
08. Bosbogazlik, gevezelik etmemek.
09. Söylerken agzini egip büzmemek, avurt çatlatmamak, ustalik, bilgiçlik satmamak.
10. Konusurken karsisindakini hiçe sayarak ukalalik yapmamak, onun sözlerinde ayip ve kusur
aramamak.
11. Dilini la'nete, küfüre ve kaba konusmaya alistirmamak.
12. Kendisine verilmis bir sirri baskasina söylememek. .
13. Yalan yere bir söz vermemek, yapamayacagi bir seyi söylememek.
14. Yalan söylemekten, yeminden, giybet etmekten, koguculuktan sakinmak.
15. Baskalariyla alay etmemek, kimseye kötü bir ad takmamak.
***

GÜZEL SÖZLER ADABI

Söz söylerken güzel söylemek, kabalik yapmamak, karsisindakilerin halini gözetmek, dokunacak
sözlerden ve tasavvurlardan sakinmak Müslüman'in vazifesidir.
Kur'an-i Kerim yedi çesit insanin pesinden gitmeyi ve onlari dinlemeyi yasak etmistir.

1- Dogruya ve yalana çok yemin eden.
2- Fikir ve düsüncesi düsük olan.
3- Suna buna söven, la'net eden, daima kusur ve ayip arastiran.
4- Bir yerde konusulan seyleri baskalarina tasiyan.
5- Cimri ve son derece siki olan ve insanlari iyilikten çeviren.
6- Hakki tanimayan ve mütecaviz olan.
7- Günaha dadanan, ******** ve soysuz olan.
***

EVE GIRIS ÇIKIS ADABI

1. Kapinin saginda veya solunda durmak.
2. Kapiya 3 defa vurmak, izin verilir ise, içeriye girmek, izin verilmez ise geri dönmek.
3. Eve girince ve çikarken "Esselamü Aleyküm" diyerek selam vermek.
4. Evden çikinca "Bismillahi tevekkeltü al-Allah la havle vela guvvete illabillah" demek.
***

YEMEK YEME ADABI

01. Sofra hazirlanirken yardimci olmak.
02. Yemekten önce ve sonra elleri yikamak.
03. Büyükleri sofraya oturmadan sofraya oturmamak.
04. Besmele çekip, Allah'a vermis oldugu nimetler için sükür etmek.
05. Yemege önce yasça veya mevkice büyük olan kisinin baslamasi uygundur
06. Sag eliyle yemek.
07. Lokmayi agza göre almak ve iyice çignedikten sonra yutmak.
08. Lokmayi yutmadikça ikinci lokmaya el uzatmamak.
09. Önündeki yemegi sogutmak için, yemegin içine üflememek.
10. Baskalarini tiksindirecek, igrendirecek harekette bulunmamak ve söylememek.
11. Agizda yemek varken konusmamak, gülmemek.
12. Baskasinin lokmasina ve yedigine bakmamak.
13. Elini yemek kabina silkmemek ve lokmayi agzina götürürken basini tabaga dogru uzatmamak.
14. Yemek seçmemeye özen göstermek.
15. Yemegi ayni kaptan yeyip, tabagin ortasindan degil, kendi önünden yemek.
16. Lokmasini ve aldigi yemegi bitirmek.
17. Tabaklarda artik, sofrada kirinti birakmamak.
18. Toplu yemek yenirken herkes yeyip bitirmedikçe sofradan kalkmamak.
19. Yemek bitince "Elhamdülillah" demek.
20. Yemegi yapana tesekkür etmek.
21. Sofra kaldirirken yardimci olmak.
22. Yemek sonrasi elleri yikamak, disleri firçalamak.
23. Sokaklarda yemek yememek ve içmemek.
24. Gezinerek yemek yememek.
25. Helalinden, temiz yemek ve Allah'a sükretmek.
26. Acikmadan yemek yememek.

Bir hadis-i serifte:
"Sizden biriniz yiyecegi zaman sag eli ile yesin,
içecegi zaman da sag eli ile içsin.
Zira seytan sol eliyle yer, sol eliyle içer." buyurulmustur.
***

SUYU IÇME ADABI

1. Besmele çekmek.
2. Suyu bardaktan (veya tasdan) içmek.
3. Suyu oturarak içmek. 4. Bardagi sag el ile agiza götürmek.
5. Bardagin içine nefes vermemek.
6. Suyu üç yudumda içmek sonunda Elhamdülillah demek; su içmenin adaplarindandir.


Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:
"Suyu çocugun memeyi emmesi gibi için.
Depodan doldurur gibi içmeyin.
Ondan ciger hastaliklari zuhur eder."
***

TUVALET ADABI

1. Tuvalete girmeden önce Eüzü Besmele çekmek.
2. Sol ayak ile girmek.
3. Ihtiyaci ayakta degil, oturarak gidermek.
4. Tuvalette konusmamak, bir seyler yememek, oyalanmamak.
5. Tuvaletten çikmadan temizlik kontrolü yapmak (elleri yikamak).
6. Sag ayak ile çikmak.
7. Çikinca "Gufraneke" demek, adaptandir.
***

YATMA ADABI

1. Yatmadan önce elleri yikamak.
2. Disleri firçalamak.
3. Kiyafetlerle degil, pijamalarla yatmaya özen göstermek.
4. Giysilere sagdan giymeye baslamak.
5. Besmele çekip sag tarafa dogru dönüp yatmak.
6. Yatmadan önce dua etmek, adaptandir.
***

GÖZ KULAK GIBI AZALARIN TERBIYESI

Müslüman'a baskalarinin kani, irzi, namusu, mali haramdir. Kendisinin olmayan herhangi bir seye
kötü gözle bakmamak, kendi cani, namusu, mali nasil mukaddes ise, baskalarininkini de ayni
sekilde kabul etmeli, kendini tamamen haramdan ve kendisine ait olmayan her seyden çekmek
Islâm'in emridir.
***

TOPLANTILARDA ADAB

Kur'an-i Kerim ve Hazret-i Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bir mecliste nasil davranilacagini
bildirmistir.

01. Bir toplantiya herkesi igrendirecek elbise ile, fena kokularla gitmemek,
02. Mecliste daima güler yüzlü olup, eksi suratli ve geveze olmamak,
03. Ileri geçip oturmamak, hakki olmadikça ileriye geçmemek,
04. Kendisinden yasça ve bilgice yüksek olanlara hürmet etmek,
05. Anasi, babasi veya hocasina daha çok hürmetli olmak,
06. Oturanlara sikinti verecek hallerden sakinmak,
07. Iki kisi arasina oturmak lazim gelirse, onlarin iznini istemek,
08. Sonradan gelene yer göstermek,
09. Kendisinden büyük olanlarin yaninda ayak ayak üstüne koymamak,
10. Ev sahibinin, misafiri ugurlamasi,
11. Kalabalik içinde iki kisi arasinda gizli konusulmamasi,
12. Esnememek, mecbur olursa eli ile agzini kapamak,
13. Öksürme veya gegirme ile çevreyi rahatsiz etmemek, tiksindirmemek,
14. Meclis ve toplantilarda edebe riayet etmek.
***

KOMSULARIMIZA KARSI VAZIFELERIMIZ

Aile ve akrabamizdan sonra bize en yakin olan komsularimizdir.
Komsularimiza olan vazifelerimizin baslicalari sunlardir:

1. Komsulara el ve dil ile eziyet etmekten kaçinmalidir. Evde gürültü yapmak, dökülen çöplerle
komsulari zor durumda birakmak, vb. Müslümanlikla bagdasmaz. "Peygamberimiz: "Allah'a ve
âhiret gününe Iman eden komsusuna eziyet etmesin buyurmustur. (Sahihi Buhari)

2. Komsusunu çaresizlik içinde gören kimse, onun yardimina kosmalidir. Cenabi Hak bir ayeti
kerimede komsuya iyilik edilmesini tavsiye etmektedir. (Nisa Suresi: 36)

3. Komsunun evini, kendisinin bulunmadigi zamanlarda korumak,

4. Komsulari zaman zaman ziyaret etmek, hastalandiklarinda kendileriyle yakindan ilgilenmek,

Komsu hakkinin önemini Peygamber Efendimiz su hadisi seriflerinden daha iyi anlamaktayiz:
"Cebrail, bana durmadan komsuya iyilik yapmayi tavsiye etti. Bu siki tavsiyeden,
komsuyu komsuya mirasçi yapacagini zannettim. (Sahihi Buhari)

Komsumuz Müslüman olmasa bile onlarla iyi geçinmek (örnek olmak), eziyet etmekten
sakinmak, iyi davranislar içinde bulunmaliyiz.
***

MISAFIRLERE KARSI VAZIFELERIMIZ

Misafirleri güzel bir sekilde agirlamak, Müslümanligin emirlerindendir.
Peygamber Efendimiz, kendisini ziyarete gelenlere elinde bulunan yiyeceklerden bol bol yedirir,
hatta ev halkiyla birlikte geceyi aç olarak geçirdigi zamanlar da olurdu. Bir hadisi seriflerinde söyle
buyurulmakta: "Allah'a ve Kiyamet gününe iman eden kimse, misafirine ikram etsin (Sahihi Buhari)

Atalarimiz kahramanligi ve dürüstlügü yaninda, misafirperverligi de, sahip oldugu essiz
üstünlüklerindendir. Bugün yurdumuzun birçok Köylerinde, misafirler için ayrilmis özel yerler vardir.

Misafirlerimize karsi olan vazifelerimizden baslicalar sunlardir:

1. Misafirleri güler yüz ve tatli dille karsilamak,
2. Yedigimiz içtigimiz seylerin en iyisini onlara sunmak,
3. Misafirlerin üzerine fazla düsüp onlari sikmamak,
4. Misafirlerin yaninda çocuklari ve hizmetçileri azarlamamak,
5. Topluluklarda dikkat ettigimiz önemli noktalara, misafirlerin yaninda da dikkat etmek.
***

ZIYARETLERIN ADABI

Müslümanlarin birbirlerini ziyaret etmeleri, aradaki sevgi, saygi ve dayanismayi kuvvetlendirir.
Zaman zaman akraba, yasli ve hasta kimseler ziyaret edilmek suretiyle gönülleri alinmalidir.
Ancak ziyaretlerin, usulüne uygun olarak yapilmasi gerekir.

Ziyaretlerle ilgili edepleri söyle siralayabiliriz:

1. Ziyaretlerin vakti iyi seçilmelidir. Uyku, yemek ve is zamanlarinda ziyarete gidilmemelidir.
2. Ziyaretlere giderken, temiz ve düzgün elbiseler giyilmelidir.
3. Ziyaret edilen evin kapisi çalinmali, ev sahibi izin verdikten sonra içeri girilmelidir.
4. Ziyaret sirasinda güler yüz gösterilmelidir.
5. Ziyaretine gidilen evde bulunanlarin, sevinçleri ve kederleri paylasilmalidir.
6. Ev sahibinin isi varsa, ziyareti uzatmadan müsaade isteyerek ayrilmalidir.
7. Ziyaret edilen kimsenin yas, akrabalik veya hastalik gibi durumlari
göz önünde bulundurularak, konusma seklinde dikkat edilmelidir.
8. Özellikle yaslilar ile hastalar, sik sik ziyaret edilmelerini beklerler.
Bu bakimdan bu kimselerin ziyaretleri digerlerine göre daha fazla yapilmalidir.